نمره20 واسترس

اضطراب از امتحان پدیده‌ جدیدی نیست و صرفاً محدود به شرایط منحصر به آموزش‌وپرورش نمی‌شود. بطور متوسط هر فرد در طول روز گاهی بین دو تا شش بار شاهد حالاتی از تردید در تصمیم‌گیری و بروز اندیشه‌های ناامیدکننده است که به خودی خود منجر به بروز اضطراب در تصمیم‌گیری او می‌شود.

این الگو‌های رفتاری صرف‌نظر از سن و جنس افراد بطور گسترده شیوع داشته و یکی از نمادهای متأثر از زندگی شهری است.

اما اکنون که به فصل امتحانات نزدیک‌تر می‌شویم امکان بروز یک حالت نگرانی و اضطراب گسترده و دامنگیر در سطح خانواده‌ها و بویژه دانش‌آموزان و مادران بطور فزاینده‌‌ای افزایش یافته و امکان پریشانی داخل سیستم خانواده را پیش از هر زمان دیگر به وجود می‌آورد.

به همین منظور در مقاله حاضر تلاش شده است تا با ارائه توصیه‌های کاربردی و کوتاه، امکان دستیابی مجدد به آرامش و حفظ بهداشت روانی برای تمام کسانی که قصد گذر از ایام امتحانات را دارند، مهیا شود.

صبحانه وعده غذایی لازم و غیرقابل اغماض در دوران سپری کردن امتحانات است. برای افزایش دادن اشتهای دانش‌آموزان در وعده صبحانه بهتر است شام را قبل از ساعت ?? صرف کنید. بهتر است در وعده شام از خوردن مواد دارای ادویه، سس، سرخ کردنی‌ها، نوشیدنی‌های یخ، ساندویچ‌ها و تنقلات پرهیز کنید.

بهتر است یک ساعت به میزان خواب خود اضافه کنید.

روانشناسان سنتی خواب را دارای قوه ماسکه دانسته و معتقدند اندوخته‌های ذهنی در مدت خواب کمتر فراموش می‌شوند. بهترین مقدار برای خوابیدن بین هفت تا هشت ساعت است.

به یاد داشته باشید ایجاد سازگاری در ارگانیسم موجب افزایش آمادگی برای آموختن می‌شود.

‌بنابراین بهتر است در یک ساعت مشخص که از نشاط و انگیزه بهتری برخوردار هستید، اقدام به درس خواندن کنید.

اقدام به تکرار مطالعه در یک زمان معین خود باعث ایجاد انگیزه در ساعات پیش از آن خواهد شد.

عادات پسندیده تحرک، ورزش و نیایش نباید در طول ایام امتحانات فراموش شود.

به یاد داشته باشید محدود کردن نیازمندی‌های جسمی و روانی موجب بروز علائم خستگی و دلزدگی خواهد شد.

یک مکان مشخص را برای مطالعه انتخاب کنید. بروز تداعی‌های مطالعاتی در مکان‌های معین که از قبل آماده شده‌اند بیش از محیط‌های عادی است.

بهتر است والدین هرگونه تصمیم استرس‌زا را به بعد از ایام امتحانات فرزندان موکول کنند.

دید و بازدید، امری پسندیده و از ارکان سلامت جامعه است اما با این حال پیشنهاد می‌شود تا حد امکان محدود و به پس از ایام امتحانات موکول شود.

بنابر پژوهش‌های صورت‌گرفته در حوزه یادگیری وقوع هرگونه هیجانی حتی خوشایند می‌تواند در بروز فراموشی موقتی و کاهش عملکرد تحصیلی مؤثر باشد.

والدین بهتر است در طول ایام امتحانات خونسردی خود را حفظ کرده و علاقه‌شان را برای شنیدن حرف‌های فرزندان بیش از گذشته نشان دهند.

افزایش توان شنیداری والدین به تخلیه هیجانی فرزند کمک کرده و به عزت‌نفس او اضافه می‌کند.

وجود رایحه‌های دلچسب و فرح‌بخش همچون نیلوفر و بنفشه به منظور کاهش اضطراب توصیه می‌شود.

حضور پدران در بازبینی و مرور برخی دروس به میزان چند دقیقه و حتی در سطح پرسیدن تنها سه سؤال می‌تواند در افزایش قوت قلب فرزند مؤثر بوده و منتهی به تصویرسازی مثبت وی از خویش و خانواده ‌شود.

فراموش نکنید توان تمرکز در افراد متفاوت و متناسب با سن آنها متغیر است.

بنا بر تحقیقات صورت‌گرفته توان تمرکز کودکان دبستانی ?? دقیقه، دانش‌آموزان راهنمایی ?? الی ?? دقیقه و محصلان پایه‌های بالاتر ?? الی ?? دقیقه است.

از این رو بهتر است با بروز هرگونه احساس خستگی دست از کتاب کشیده و خود را مجبور به مطالعه نکنید، زیرا هر تلاشی برای آموختن در حال خستگی به مرور منجر به دلزدگی و انزجار از مطالعه خواهد شد. مناسب است پس از صرف چند دقیقه استراحت مجدداً اقدام به مرور دروس کنید.

سحرخیزی در اوقات امتحانات باعث سرعت گرفتن عملکرد شناختی شده و از انجماد اولیه ذهن می‌کاهد.

حضور پیش از موعد شما در جلسات امتحان موجب تسلط بر شرایط و بالطبع کاهش اضطراب می‌شود.

اگر هنگام جلسه آزمون در معرض افکار غیرضروری و بی‌ربط با موضوع امتحانی قرار گرفتید بهتر است بلافاصله به تصویرسازی مثبت اقدام کرده و وضع خود را در مواجهه با برگه امتحانی مورد بازبینی مجدد قرار دهید.

شایسته است احساس تسلط خود را بر برگه امتحان یادآور شده و تنها به این هدف بیندیشید که در شرایط فعلی تنها یک وظیفه داشته و آن برخورد منطقی با سؤالات و استفاده مناسب از زمان باقی‌مانده است.

اگر باور داشته باشید سعی‌تان را کرده‌اید چه نیازی به اضطراب است. همین باور تمام بنیادهای شیمیایی و فیزیکی شما را همسو و تنها متوجه یک هدف خواهد کرد و آن، موفقیت در آزمون است.

روشهای ایجاد انگیزه در دانش آموزان

1-طرح مطالب درسی به صورت پرسش های جالب : مطلب یا موضوعی را که می خواهیم کودک و نوجوان یادبگیرد ، به صورت پرسش یا پرسش هایی روشن و جالب که آنها را به فعالیت ذهنی و پویندگی ترغیب نماید ، مطرح کنیم . باید تلاش نمود تا در دانش آموزان احساس نیاز به وجود آید .
2-دانش آموزان در اثر شکست در درسی نسبت به آن نگرش منفی پیدا می کنند باید به آنها کمک کرد تا با کسب موفقیت در درس جدید ، به تصویری مثبت از توانایی خود دست یابند زیرا یادگیری همراه با موفقیت به ایجاد انگیزه منجر می شود . 
3-تجربه و تماس مستقیم با مطالب درسی : سعی نمایید تا دانش آموزان آنچه را که می خواهند یادبگیرند با آن تماس پیدا نموده و تجربه مستقیم و عملی داشته باشند .
4-اهداف آموزشی مورد انتظار از دانش آموزان را در آغاز درس برای آنها بازگو نمایید . اهداف باید روشن و متناسب با توانایی دانش آموزان باشد .

5-اجرای نقش : بهتر است در زمینه برخی از موضوعات ازجمله تاریخ ، ادبیات ، دینی و ... دانش آموزان را تشویق نماییم تا موضوع مورد نظر را به صورت نمایش در آورند . اجرای نمایش در تفهیم مسائل تربیتی و اخلاقی بسیار مفید و مؤثر می باشد .
6-در شرایط مقتضی و مناسب از تشویق های کلامی استفاده کنید . مثلا"‌ خوب ، آفرین ، مرحبا و ...
7-باید شرایطی فراهم شود تا دانش آموز موفقیت خود را احساس کند زیرا هیچ چیز همانند خود موفقیت به موفقیت کمک نمی کند .
8-تکالیف ارائه شده نه باید بسیار مشکل باشد و نه ساده ، از ارائه تکالیف یکنواخت باید پرهیز کرد و به عبارتی تکالیف باید خاصیت برانگیختگی داشته باشند .
9-مشخص کردن نحوه انجام کار برای یادگیرنده : کاری را که دانش آموز قرار است انجام دهد باید دقیقا" مشخص شود .
10-تبادل نظر با دانش آموزان در باره مشکلات درسی و شرکت دادن آنها در طرح نقشه های کار و فعالیت .
11-استفاده از نمرات و آزمون هابرای ایجاد انگیزه در دانش آموزان

12-علاقه مندی یاددهنده به موضوع : دربسیاری از مواقع مشاهده می کنیم که بی علاقه بودن یادگیرندگان به موضوعی خاص ناشی از علاقه مند نبودن والدین و مربیان آنهاست . معلمی که در زنگ انشاء ، ورقه های ریاضی را تصحیح می کند یا در ساعت ورزش به بافندگی مشغول می شود ، عملا" به یادگیرندگان می گوید که برای این فعالیت ارزش قائل نیست .
 13-مطالب آموزشی را باید از ساده به دشوار ارائه کرد . می توان با فعال سازی دانش آموز به هنگام تدریس در او ایجاد انگیزه نمود .
14-به وضع جسمانی دانش آموزان و وضع ظاهری کلاس باید توجه نمود . کلاس درس را باید از نظر ظاهری و روانی تبدیل به محیطی امن و آرام نمود .
15-از مقایسه نمودن دانش آموزان با یکدیگر خودداری نمایید .
16-قدردانی از کار دانش آموز او را به کوشش و تلاش بیشتر و دلبستگی به درس وادار خواهد نمود .
17-برقراری ارتباط بین مطالب درسی با واقعیات زندگی در ایجاد انگیزه مؤثر می باشد .
18-بلافاصله دانش آموز را از میزان پیشرفت در کارش مطلع نمایید . آگاهی از نتیجه کار در هر مرحله از آموزش ، دانش آموز را از عملکرد خود آگاه نموده و باعث می شود تا به تقویت نقاط مثبت و اصلاح نقاط ضعف و منفی خود بپردازد .
19-استفاده از علائق یادگیرنده : مربیان و والدین می‌توانند با شناسایی علائق دانش آموز از آن استفاده مطلوب نمایند .

20-مقابله با بازدارنده های عاطفی و هیجانی که موجب دلسردی و کاهش علاقه دانش آموز به درس و تحصیل می شود . مثلا" معلمی ممکن است از دانش آموز توقع زیاد داشته باشد و یا پس از ورود به کلاس به هیچ دانش آموزی اجازه ورود ندهد و یا تکالیف سنگین تعیین کند ، زیاد درس بدهد ، سخت نمره دهد و گاهی تبعیض روا دارد .
21-انگیزش از راه سرمشق گیری : معلم در این شیوه از شخصیتی خاص تمجید و تجلیل نموده و او را یک نمونه و سرمشق ارزشمند و قابل احترام معرفی می کند و دانش آموزان نیز از طریق همانند سازی با آن به درس و مدرسه علاقه مند می شوند .
22-تحریک حس کنجکاوی دانش آموزان
23-آموزش برنامه ریزی به دانش اموزان از طریق رفتار و گفتار و کردار خود در کلاس درس و ارائه نظرات مشورتی به آنها درتهیه برنامه       
24-در آمیختن درس با تفریح و بازی دانش اموزان را به یادگیری بیشتر علاقه مند می سازد .

بیش فعالی

علل پیدایش اختلالات روانی متنوع است. عوامل ارثی، فرهنگی، اجتماعی، ضایعات مغزی، محرومیت‌های عاطفی و استرس ها هریک به تنهایی با یکدیگر ارتباط داشته و می توانند موجب بروز رفتارهای غیرعادی شوند، البته بیشترین اختلالات به آسانی قابل شناسایی‌اند. کودک نمی‌تواند از احساسات خود مانند ترس و اضطراب، احساس محرومیت و شکست صحبت کند، ولی می‌تواند آنها را به زبان علائم جسمانی مانند بی‌اشتهایی، دل‌درد، سردرد و اختلالات رفتاری مانند بی‌قراری، امتناع از رفتن به مدرسه و بهانه‌گیری بیان کند.

بنابراین هر رفتار غیرعادی کودک یا علائم جسمانی را بویژه اگر علت عضوی نداشته باشدباید به عنوان واکنش نسبت به شرایط پیرامون او در نظر گرفت، اغلب فرزندان خود را به خاطر خطاهای او محکوم می کنیم یاآنها را تنبیه می کنیم و فراموش می کنیم که به جای آن باید خطاها و ندانم‌کاری‌های خود را علت بروز مشکلات آنها بدانیم.

بیش فعالی ADHD اختلالی است که در آن پرتحرکی، بی‌توجهی و رفتارهای ناگهانی بیشتر و شدیدتر از کودکان دیگر وجود دارد.

? تا ? درصد کودکان به این اختلال مبتلا هستند و در پسرها این مشکل شایع‌تر است. امکان دارد در برخی، بیشتر علائم پرتحرکی و رفتارهای ناگهانی و در گروهی دیگر علائم بی‌توجهی بیشتر دیده شود. باید گفت علائم این بیماری قبل از ? سالگی شروع می‌شود. کودکان ADHD در تمرکز کردن مشکل بزرگی دارند. این گونه کودکان به نظر می‌رسد که بی‌توجه‌اند و مشکلات ویژه‌ای در کنترل فعالیت‌هایشان در موقعیت‌هایی که از آنها خواسته می‌شود، دارند.

آنها به طور دائم حرکت می‌کنند. بی‌نظم، بی‌علاقه و غیرقابل پیش‌بینی هستند. آنها خیلی سریع کفش‌ها و لباس‌هایشان را فرسوده می‌کنند. بسیار زود اطرافیان خود را خسته می‌کنند. از برجسته‌‌ترین ویژگی‌های این اختلال بی‌قراری افراطی و توجه بسیار ضعیف است. براساس درجه‌بندی والدین- معلمین یک چهارم تا یک دوم از کودکان و نوجوانان بی‌قرارند، اما هدفمند عمل می‌کنند،این در حالی است که فعالیت کودکان ADHD فاقد نظم و هدف است.

این کودکان غالباً به علت پیشرفت تحصیلی اندک و مشکلات اجتماعی اعتماد به نفس پائین‌تری دارند و از حفظ توجه روی تکالیف یا فعالیت مربوط به بازی‌ها ناتوانند. آنها اغلب نمی‌توانند حتی به یاد آورندکه باید چه کار بکنند.این کودکان از نظر سازگاری اجتماعی نیز مشکل دارند، به طوری که از بازی‌های متناسب با سن خود امتناع می‌ورزند. در بازی‌های گروهی اخلال ایجاد کرده و موجب نزاع می‌شوند. اگرچه کودکان به طور عادی تا اندازه‌ای بی‌قرارند، ولی چنانچه بی‌قراری شدید و دائمی بوده و در رفتار کودک هماهنگی وجود نداشته باشد در این صورت بی‌قراری باید مورد توجه قرار گیرد. شروع بیماری در پسران ??برابر بیشتر از دختران است. غالب روانپزشکان عقیده دارند اگرچه شروع بیماری قبل از ?سالگی است، ولی تشخیص بیماری در ? سالگی که کودک به مدرسه می‌رود و احتیاج به آرامش و دقت و تمرکز حواس دارد، انجام می‌گیرد. بیشتر این کودکان از قوای درک و هوش طبیعی حتی بالاتر برخوردارند و خرابکاری‌های خود را به طور غیرمترقبه و ناگهانی انجام می‌دهند.

ADHD اغلب به دو علت در سال های اولیه مدرسه بیشتر تشخیص داده می‌شود. اول این که تشخیص قبل از ?و? سالگی به خاطر این که در این دوره رشدی رفتارهای کودکان عادی شبیه به ملاک‌های موجود در ADHD است، این کودکان با ورود به مدرسه بیشتر مسئله‌دار می‌شوند، چون کودکان پرتحرک برای نشستن سر کلاس مشکل دارند.

آنها با توجه به شدت اختلال معمولاً یک یا دو زنگ اول را تحمل می‌کنند و بیشتر در ساعات نزدیک ظهر بی‌قرار و پرتحرک می‌شوند و به عناوین مختلف سرجایشان می‌لولند یا با همکلاسی‌های خود صحبت می‌کنند و یا درخواست مکرر برای بیرون رفتن از کلاس را دارند.

معلمان معمولاً این کودکان را بازیگوش نامیده و معتقدند که نظم کلاس را به هم می‌زنند. در حالی که این کودکان تحمل یک ساعت یا یک ساعت و نیم سرکلاس نشستن به طور مداوم را ندارند. پس از شناخت مشکل این کودکان باید به آنها اجازه داده شود که هر ??الی ?? دقیقه یکبار به مدت چند دقیقه از کلاس خارج شوند.

از مشکلات دیگر این کودکان در مدارس نداشتن توجه و تمرکز است و به نظر می‌رسد کودک به صحبت‌های معلمش گوش نمی‌دهد. اما یک معلم باتجربه و با شناخت و درک کافی از این اختلال می‌تواند با قرار دادن دانش‌آموز دچار این مشکل در میزهای اول کلاس و نیز با طرف مخاطب قرار دادن گهگاه دانش‌آموز در هنگام درس به آنها کمک نماید.

از مسائل دیگر اختلالات یادگیری است که شامل موارد اشکال در روخوانی و ناتوانی در یادگیری ریاضیات و اختلال در نوشتن است.

این کودکان معمولاً به علت شلوغی و بر هم زدن نظم کلاس، زیاد از کلاس خارج می‌شوند و اغلب اوقات از سوی اولیای مدرسه سرزنش و تنبیه می‌شوند.معلمین باید اطلاعات کافی از این اختلال داشته باشند و در پایه‌های ابتدایی این گونه کودکان شناسایی شوند و رفتاری منطقی و علمی با آنها شود و معلمین با والدین این کودکان در تعامل باشند و وضعیت آنها را به طور متداوم بررسی کنند.

والدین چگونه به بچه‌های خود کمک کنند

?) ابتدا باید مطمئن باشیم که فرزندمان واقعاً نشانه‌های این اختلال را دارد، به علاوه تشخیص نهایی از سوی متخصص انجام می‌گیرد، گاهی افرادی که بسیار مضطرب و نگران هستند، ممکن است جنب و جوش‌های طبیعی فرزند را علتی بر بیش فعالی بدانند. بنابراین در قدم اول بایستی راجع به تشخیص مطمئن باشیم و به فرزندمان برچسب نادرست نزنیم.

?) هماهنگی والدین در برخورد با کودک بیش فعال خود باید هماهنگ باشد تا کودک فرصتی برای سوءاستفاده نداشته باشد که رفتار نادرست خود را تکرار کند و همچنین والدین از انجام تنبیه‌های بدنی در این گونه کودکان باید خودداری کنند.

?) ایجاد قانون برای کودک. برای به هنجار شدن رفتارهای کودک والدین باید قوانین را در منزل برای وی ایجاد کنند و در صورت انحراف از این قوانین او را تنبیه کنند (البته منظور از تنبیه، تنبیه جسمانی یا روحی نیست بلکه تنبیه به صورت ممنوعیت از تماشای برنامه تلویزیون یا انجام بازی مورد علاقه او است)

?) صحبت و مشاوره با والدین کودکانی که مشکل کودکان آنها را دارد، این امر موجب می‌شود که والدین از تجربیات یکدیگر استفاده کنند و نحوه برخورد آنها با کودکانشان بهبود یابد.

?) بعضی رژیم‌هایی غذایی، چاشنی‌ها و مواد رنگی و شیمیایی موردعلاقه کودکان، کاکائو، قهوه، نوشابه یا تنقلات در تشدید این رفتارها کمک می‌کند.

?) والدین باید نحوه زندگی و برخورد با این کودکان طبیعی اما پرهیجان را بیاموزند. البته تا زمانی که کودک بسیار کم سن و سال است این کار بسیار دشوار است، اما با رفتن به مدرسه کودک آرام تر و متمرکزتر می‌شود.

چنانچه این بچه‌ها در سنین کودکی معالجه نشوند در دوره نوجوانی احتمال این که رفتارهای ضداجتماعی داشته و افسرده شوند، بسیار است. بنابراین به والدین توصیه می‌شود که حتماً در دوران کودکی برای معالجه این کودکان اقدام کنند.

اضطراب امتحان (قسمت دوم)

عوامل خانوادگی:

• سخت گیری بیش از اندازه: زمانی که والدین با نزدیک شدن زمان امتحان، فشار مضاعفی برای آماده شدن و گرفتن نمره (معمولاً بیست) در مورد فرزند خود به کار می‌برند و یا پی در پی درباره‌ی امتحان به او هشدار می‌دهند.
• عدم حمایت و تشویق کودک: مواردی که والدین و خانواده، اهمیتی برای زمان امتحانات کودک و کنترل آرامش در خانه و پرهیز از سر و صدا و رفت و آمد قایل نمی شوند، دانش آموز احساس تنهایی و بی‌پشتوانگی نموده و مضطرب می‌گردد. در ضمن نباید به بهانه امتحان، کودک یا نوجوان درخانه تنها گذاشته شود.
• والدین مضطرب وتوجه بیش از حد به مسایل تحصیلی فرزند: وجود اضطراب در والدین موجب انتقال آن به فرزند و تشدید اضطراب او می‌شود (مخصوصاً در ایام امتحان). برخی از والدین، هنگام امتحانات، بیش از فرزندانشان درگیر درس می‌شوند و حتی به مزاح می‌گویند که امتحان دارند!!! این امر به اضطراب بیشتر دانش آموز دامن می‌زند.
• اختلافات خانوادگی: جو متشنج در خانواده، اختلافات والدین، تولد فرزند تازه در خانواده و ....
• رقابت غیرمنطقی: وقتی ناتوانی‌ها ی دانش آموز با توانایی‌های دیگری سنجیده شود و این امر با سرزنش همراه باشد، اعتماد به نفس او کم و بر اضطراب او افزوده می‌شود. مثلا: پسر دوستم المپیاد ریاضی مدال آورده، اونوقت پسر من هنوز تقسیم سه رقمی رو بلد نیست!
• تهدیدهای بی‌مورد: وقتی اطرافیان و مخصوصاً والدین، شرایط ویژه و سخت در ایام امتحان برقرار می‌کنند و فرزند خود را از گرفتن نمره کم یا عدم قبول شدن می‌ترسانند و تهدید می‌کنند.
• الگوهای خشک فرزندپروری: برخی والدین: ارتباط مناسب و دوستانه ای با فرزند خود برقرار نمی کنند و از سیاست چوب تر! استفاده می‌کنند که این امر، فاصله آنها را از نظر عاطفی با فرزندشان بیشتر کرده و او را دچار مشکل می‌کند.
• سرزنش و تنبیه: وقتی اطرافیان فردی را با القابی مانند بی‌استعداد، بی‌عرضه و ... مورد خطاب قرار می‌دهند، تصویر ذهنی ناتوانی یا تفکر منفی را در فرد بوجود می‌آورند. این امر اضطراب امتحان را در فرد تشدید می‌کند.
• وضعیت اقتصادی پایین و عدم تشویق: در برخی خانواده ها، بدلیل شرایط اقتصادی پایین، والدین آنقدر درگیر مسائل اقتصادی و رتق و فتق امور می‌شوند که حتی نمی‌دانند فرزند آنها کلاس چندم است! تا تشویقی در کار باشد.

عوامل مربوط به مدرسه::

• انتظارات غیرواقعی آموزگاران: علیرغم تلاش معلمان زحمتکش، برخی انتظارات غیر واقعی از دانش‌آموزان، آنها را در وضعیت بدی قرار می‌دهد. در حالی که توجه به تفاوت‌های فردی آنها از این انتظارات می‌کاهد.
• محیط نامناسب امتحان و مقررات خشک: گاهی قوانین خشک، رسمی و انعطاف‌ناپذیری که بر مبنای عدم‌اعتماد به دانش‌آموز از سوی مدرسه و عوامل اجرایی امتحانات وضع گردیده، می‌تواند بر شدت اضطراب بیفزاید.
• نوع پرسش‌های امتحان: گاه بر اساس توافق قبلی امتحان از بخشی از کتاب است و سر امتحان مشخص می‌شود که از جاهای دیگر هم سوال آمده است، این امر نیز اضطراب زیادی در دانش آموز ایجاد می‌کند.
• ایجاد رقابت‌های ناسالم: بهتر است هر دانش آموز تنها با خودش مقایسه شود و مسیر پیشرفت او مشخص گردد.
• عوامل مزاحم مثل سر و صدا و نور و تهویه نامناسب: نور کم یا خیلی زیاد، سروصدای بیرون از مدرسه و ...
• بیش از حد مهم جلوه دادن برخی درس‌ها: وقتی معلم یا والدین بعضی از درس‌ها را به هر دلیلی خیلی مهم تلقی می‌کنند، در فرد ترس یا نگرش منفی نسبت به آن درس‌ها به وجود می‌آید.

نشانه ها و علایم اضطراب امتحان

• ناراحتی‌های گوارشی، ‌آشفتگی معده، ‌سرگیجه، بی‌اشتهایی، حالت تهوع
• تپش قلب، بی‌خوابی، تنگی و کوتاهی نفس
• لرزش در صدا، ضعف، عرق کردن کف دست
• لکنت زبان، ‌خشکی دهان
• عدم تمرکز، آشفتگی ذهن، ارزیابی غلط از توانایی های خود، افت تحصیلی، بیزاری از مدرسه، خطاهای ادراکی، حواس پرتی، هیجانات افراطی، کاهش سیستم ایمنی بدن

نقش خانواده در کاهش اضطراب امتحان

• ایجاد جو عاطفی دور از تنش و مشاجره در خانه
• محدود نمودن میهمانی و رفت و آمدهای مکرر
• توجه به خواب، استراحت و تفریح دانش‌آموز
• کاهش یا حذف وظایف محوله خانگی به دانش‌آموز در زمان امتحانات
• حمایت عاطفی و اطمینان بخشی در دوران امتحانات به دانش آموز
• کاهش زمان تماشای تلویزیون تا حد امکان در زمان امتحانات
• خودداری از ایجاد ترس ودلهره در دانش آموز
• خودداری از فشار و توقع بیش از حد برای مطالعه از دانش آموز
• خودداری از سرزنش دانش آموز به واسطه ی امتحان ناموفق
• خودداری از حبس نمودن دانش آموز جهت مطالعه
• پیش بینی تغذیه مناسب و قوی ویژه دانش آموز در ایام امتحانات و عدم مصرف مواد کافئین دار مانند: نوشابه، قهوه و غذاهای ادویه دار در برنامه غذایی
• عدم بروز انتظار بالا و کمال گرایی از فرزندان از سوی خانواده نسبت به نمرات بالا
• عدم مقایسه فرزندان با یکدیگر و با دیگران
• عدم تأکید مکرر به درس خواندن
• ایجاد انگیزه، تقویت روحیه با ارایه پاداش و تقویت های مطلوب
• مرور برگه های امتحانی فرزندان به منظور شناسایی و رفع نقاط ضعف درسی آنان

توصیه هائی برای والدین:

• توجه داشته باشیم که: فرد مضطرب از آینده می‌هراسد و این ترس بر فعالیت او تاثیر دارد و اغلب باعث‌ حمله‌های عصبی می‌شود. شخص مضطرب همیشه در شک و تردید به سر می‌برد و نمی‌تواند در هیچ موردی بسرعت تصمیم بگیرد؛ زیرا از اشتباه کردن می‌ترسد و عدم تصمیم را به تصمیم غلط ترجیح می‌دهد.
• اجازه دهیم دانش‌آموزان بدانند که امتحان، ارزیابی از میزان پیشرفت تحصیلی آنان است. به وسیله امتحان مشخص می‌شود دانش‌آموز چه مطالبی را آموخته است و از ترکیب آموخته‌های خود چه مسائلی را می‌تواند حل کند یا به کشف چه مطالب تازه‌ای می‌تواند برسد.
• پس از همان کلاس اول ابتدایی کودکان را تشویق به امتحان دادن بکنیم. آنان را ترغیب کنیم خود را بیازمایند تا بفهمند چقدر از مطالب جدید را آموخته‌اند. حتی می توانیم آنها را تشویق کنیم خودشان از خودشان امتحان بگیرند تا امتحان دادن برایشان عادی و به یک سرگرمی تبدیل شود.
• آنچه می‌بایست بیشتر مورد توجه والدین قرار گیرد، میزان تلاش کودکان و نوجوانان است، نه صرف نتایج حاصل از انجام آزمون‌های مختلف. همواره شایسته است با درک صحیح از ماهیت تفاوت‌های فردی و شناخت درست از ویژگی‌های ذهنی، روانی و جسمی دانش‌آموزان، از مقایسه بی‌مورد کودکان با یکدیگر اجتناب ورزیم و رقابت‌های فردی و گروهی را صرفا در شرایط عادلانه و با در نظر گرفتن تفاوت‌های فردی و فراهم ساختن محیطی صمیمی و دوست‌داشتنی ایجاد کرد.
• برای کاهش اضطراب ناشی از امتحان، علاوه بر داشتن انتظارات معقول از کودکان و نوجوانان، تشویق نقاط مثبت و توانمندی‌های آنها، تقویت اعتماد به نفس ایشان و سرانجام فراهم کردن آرامش خاطر آنان، شایسته است بر تلاش هرچه بیشتر کودکان و نوجوانان در حد توانشان تاکید کنیم تا تسلط بیشتری بر موضوع مورد نظر داشته باشند. بدیهی است هرچه با تسلط بر موضوع درس، آمادگی ذهنی و روانی بیشتری برای آزمون داشته باشند، اضطرابشان کمتر خواهد بود. همچنین بد نیست پیش از امتحانات اصلی، از امتحانات فرضی و آزمایشی به منظور آشناسازی دانش‌آموزان با سوالات و نحوه امتحان استفاده شود.

اضطراب امتحان(قسمت اول)

عموماً اضطراب و ترس در سال‌های اولیه زندگی رایج است اما اضطراب از مدرسه و خصوصاً امتحان، بین سنین 10 تا 11 سالگی شروع می شود و در 25% از دانش‌آموزان اضطراب امتحان آسیب‌زا بوده و با افزایش سن میزان آن افزایش می‌یابد و عملکرد تحصیلی دانش‌آموز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

اصطلاح کلی اضطراب امتحان، به نوعی از اضطراب با هراس اجتماعی خاص اشاره دارد که فرد را درباره توانایی‌هایش دچار تردید می‌کند و نتیجه آن ناتوانی مقابله با موقعیت‌های دشوار مانند امتحان است. موقعیت‌هایی که فرد را در معرض ارزشیابی قرار داده و نیازمند حل مشکل هستند. بنابراین می‌توان گفت، فرد مضطرب، در امتحان، مواد درسی را می‌داند اما شدت اضطراب مانع از آن می‌شود که او معلومات خود را نشان دهد. به این ترتیب، اضطراب امتحان نوعی اشتغال ذهنی به خود است که به نگرانی یا تحقیر خود و ارزیابی شناختی منفی از خود (یادم نمی‌آید، باید بیشتر می‌خوندم، همیشه گیجم، چرا یادم نمیاد؟...)، عدم‌تمرکز حواس و واکنش‌های فیزیولوژیک نامطلوب مثل تپش قلب؛ پریدگی رنگ، خشکی دهان، عرق کردن کف‌دست، لرزش دست و صدا و .... منجر می‌شود.

انواع اضطراب امتحان

الف) اضطراب تسهیل کننده یا تسریع کننده: (طبیعی)

به اضطراب کم و یا در حد معقول که موجب تلاش بیشتر برای کسب موفقیت می‌شود و نتیجه بهتری را عاید فرد می‌کند، اضطراب تسهیل یا تسریع کننده اطلاق می‌شود.

نشانه‌ها یا علایم اضطراب تسهیل یا تسریع کننده:

• فرد به خاطر مرور کردن درس‌هایش دچار هیجان می‌شود.
• خودش را در اتاقش حبس می‌کند و مشغول درس خواندن می‌شود و به کوچکترین مزاحمت اعتراض می‌کند.
• به شیوه‌ی خاصی درس‌هایش را مرور می‌کند، مثلاً با صدای بلند درس می‌خواند در اتاق راه می‌رود و یا دراز می‌کشد.
• به درخواست‌های اطرافیان توجه نمی‌کند یا در مقابل خواسته‌ها با اعتراض می‌گوید که درس دارد.
• کم غذا یا نسبت به غذایی بی‌میل می‌شود.

ب) اضطراب ناتوان کننده (غیر طبیعی)

اضطراب ناتوان کننده دلهره و تشویق شدیدی است که یا خود فرد دارد و یا اطرافیان آن را در فرد تشدید می‌کنند. اضطراب شدید اثر منفی روی عملکرد فرد می‌گذارد، زیرا با متأثر و درگیر کردن ذهن، زمینه‌ فراموشی‌های زودگذر و خطاهای ادراکی را فراهم می‌کند.

نشانه‌های اضطراب ناتوان‌کننده:

• فرد به خاطر مرور درس‌هایش دچار هیجان بیش از حد می‌شود.
• دارای دلشوره و دل‌بهم خوردگی (احساس پروانه در شکم) است.
• هنگام مرور درس‌هایش دستپاچه و عجول است.
• از اینکه هر چه می‌خواند، چیزی نمی‌فهمد نالان است.
• از گرفتن نمره‌ی کم‌ترس و وحشت دارد.
• هنگام درس خواندن، ناخن‌هایش را می‌جود، پوست لب را می‌کند یا با موی سرش بازی می‌کند.
• بی‌اشتهاست و نمی‌تواند غذا بخورد.
• حالت تهوع دارد.
• گریان است و بهانه‌گیری‌های بی‌دلیل دارد.

عوامل بوجود آورنده اضطراب امتحان

• عوامل فردی
• عوامل خانوادگی
• عوامل مربوط به مدرسه

عوامل فردی:

• انتظاربیش از حد از خود و ضعف اعتماد به نفس: گاهی انتظارات فرد از خود، بیش از توانایی‌های اوست. به عنوان مثال، یک دانش آموز متوسط، دائماً در پی کسب معدل 20 برای رقابت با دانش‌آموز ممتاز مدرسه است و چون به این هدف نمی‌رسد، دچار ضعف اعتماد به نفس و اضطراب می‌گردد.
• عدم باور مثبت نسبت به موفقیت: گاهی دانش آموزان علیرغم تلاش برای خواندن و یاد گرفتن، مرتب با خود و دیگران مطرح می کنند که چه فایده، انقدر سخته که می دونم موفق نمی‌شم!
• رقابت بیش از حد: زمانی است که دانش‌آموزان در مدرسه و یا فرزندان در خانه برای برتری یافتن بر یکدیگر و نه پیشرفت و موفقیت، به رقابت بپردازند.
• عدم آمادگی و برنامه ریزی لازم : هنگامی که فرد به علت نداشتن برنامه‌ریزی درسی و مطالعه ی صحیح آمادگی لازم را برای امتحان کسب نکرده‌ باشد.
• عدم تمرکز بر امتحان و درس خواندن: عدم دقت و تمرکز در انجام تکالیف یا درس خواندن در طول سال باعث می‌شود تا یادگیری سطحی باشد و در موقع امتحان یادآوری مطالب دشوار بوده و موجب اضطراب شود.
• شخصیت مضطرب و کمال گرا: بخشی از این عامل ژنتیکی و بخشی از آن حاصل یادگیری در محیط خانواده و زندگی است، والدین مضطرب و کمال گرا، بطور غیر مستقیم، اضطراب و کمال‌گرایی را به فرزندان خود الگو می‌دهند.
• کم بودن انگیزه و هوش متوسط : نداشتن انگیزه پیشرفت بالا بدلایل متعدد چون محیط خانوادگی، ضعف اعتماد به نفس و همچنین پاداش بیش از حد برای قبول شدن یا گرفتن نمره بالا (معمولاً بیست) از سوی والدین و اطرافیان..

بررسی علل استرس دانش آموزان و راههای درمان آن
پرسشنامه ها
آموزش خانواده
آیین همسرداری
مشاوره اینترنتی
مشاوره مجازی
سخن روز
[عناوین آرشیوشده]